Wprowadzenie

Postępowanie upominawcze oraz nakazowe to dwa podstawowe tryby postępowania cywilnego, które umożliwiają wierzycielowi szybkie dochodzenie roszczeń pieniężnych. Choć oba procedury mają podobny cel – szybkie odzyskanie należności – to jednak różnią się między sobą zarówno pod względem formy, jak i procedury. W artykule tym omówimy szczegóły obu postępowań, wskażemy różnice, zalety i wady, a także podamy praktyczne przykłady z orzecznictwa, które pomogą zrozumieć zastosowanie tych trybów w praktyce.

Postępowanie upominawcze

Zasady postępowania upominawczego

Postępowanie upominawcze to tryb postępowania, który wprowadza sądowy nakaz zapłaty bez potrzeby przeprowadzania rozprawy. Wierzyciel składa pozew do sądu, a na podstawie dostarczonych dowodów sąd wydaje nakaz zapłaty. W postępowaniu upominawczym nie przeprowadza się pełnego procesu dowodowego, co pozwala na szybsze rozwiązanie sprawy.

Podstawa prawna

Postępowanie upominawcze jest regulowane przepisami Kodeksu postępowania cywilnego (KPC), w szczególności art. 484-497. Zgodnie z art. 484 KPC, postępowanie upominawcze stosuje się w sprawach, w których roszczenie jest jasno określone i nie budzi wątpliwości. Jest to procedura, którą można zastosować do roszczeń o zapłatę pieniędzy, gdy kwota nie przekracza 75 000 zł.

Przebieg postępowania

Złożenie pozwu – Wierzyciel składa pozew do sądu, w którym określa swoje roszczenie, przedstawia dowody, na których opiera swoje twierdzenia, oraz wnosi o wydanie nakazu zapłaty.
Orzeczenie sądu – Sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli roszczenie jest zasadne i dobrze udokumentowane. W przypadku braku jakiejkolwiek obiektywnej wątpliwości co do istnienia roszczenia, nakaz zapłaty może zostać wydany na podstawie samego pozwu.
Sprzeciw dłużnika – Dłużnik, który otrzyma nakaz zapłaty, ma prawo wnieść sprzeciw w terminie 14 dni od daty doręczenia nakazu. Jeżeli dłużnik złoży sprzeciw, postępowanie przechodzi do etapu pełnej rozprawy sądowej.
Brak sprzeciwu – Jeśli dłużnik nie złoży sprzeciwu, nakaz zapłaty staje się prawomocny, a wierzyciel może rozpocząć egzekucję należności.
Przykłady orzecznictwa

W jednym z wyroków, Sąd Najwyższy wskazał, że "jeżeli wierzyciel dostarczył sądowi wystarczające dowody, w tym np. faktury i wezwania do zapłaty, które nie zostały przez dłużnika zaprzeczone, sąd może wydać nakaz zapłaty na podstawie tych dowodów, bez konieczności przeprowadzania rozprawy" (orzeczenie SN z dnia 16 maja 2007 r., sygn. akt III CSK 202/07).

Zalety postępowania upominawczego

• Skrócenie czasu postępowania – Postępowanie upominawcze jest szybsze od tradycyjnego postępowania sądowego, ponieważ sąd wydaje nakaz zapłaty bez przeprowadzania rozprawy.
• Niższe koszty – Postępowanie upominawcze wiąże się z niższymi kosztami sądowymi, ponieważ nie wymaga przeprowadzania pełnego procesu dowodowego.
• Prostota procedury – Procedura jest uproszczona, co pozwala na szybsze odzyskanie należności w sprawach, które są jednoznaczne.

Wady postępowania upominawczego

Możliwość sprzeciwu – Dłużnik może wnieść sprzeciw, co wydłuża czas trwania postępowania i zmienia je w tradycyjne postępowanie sądowe.

Postępowanie nakazowe

Zasady postępowania nakazowego

Postępowanie nakazowe jest procedurą, która pozwala na wydanie nakazu zapłaty na podstawie dostarczonych dowodów, gdy roszczenie nie budzi wątpliwości. Jest to uproszczona procedura, w której sąd nie przeprowadza rozprawy, ale bada roszczenie na podstawie dokumentów przedstawionych przez wierzyciela.

Podstawa prawna

Postępowanie nakazowe jest również regulowane przez Kodeks postępowania cywilnego, w szczególności w art. 485-486 KPC. Zgodnie z przepisami, postępowanie nakazowe stosuje się w przypadku, gdy roszczenie jest oczywiste, dobrze udokumentowane i nie wymaga pełnej analizy dowodów.

Przebieg postępowania

Złożenie pozwu – Wierzyciel składa pozew, do którego dołącza odpowiednie dokumenty (np. faktury, umowy) potwierdzające zasadność roszczenia.
Orzeczenie sądu – Sąd wydaje nakaz zapłaty, jeśli roszczenie jest oczywiste i dobrze udokumentowane. Sąd nie przeprowadza rozprawy, a cała procedura opiera się na analizie dowodów przedstawionych przez stronę powodową.
Sprzeciw dłużnika – Podobnie jak w postępowaniu upominawczym, dłużnik ma 14 dni na wniesienie sprzeciwu. W przypadku jego wniesienia sprawa przechodzi do postępowania sądowego.
Brak sprzeciwu – W przypadku braku sprzeciwu nakaz zapłaty staje się prawomocny, a wierzyciel może rozpocząć egzekucję.

Przykład orzecznictwa

Sąd Najwyższy w jednym z wyroków zwrócił uwagę, że "postępowanie nakazowe jest właściwe w sprawach, w których roszczenie jest w pełni udokumentowane i nie budzi żadnych wątpliwości. W takich przypadkach sąd może wydać nakaz zapłaty bez potrzeby przeprowadzania rozprawy" (orzeczenie SN z dnia 23 stycznia 2009 r., sygn. akt III CSK 249/08).

Zalety postępowania nakazowego

• Szybkość i efektywność – Postępowanie nakazowe pozwala na szybkie uzyskanie nakazu zapłaty, bez potrzeby przeprowadzania rozprawy sądowej.
• Niskie koszty – Podobnie jak postępowanie upominawcze, postępowanie nakazowe jest tańsze niż tradycyjne postępowanie sądowe.
• Prostota – Brak rozprawy sądowej sprawia, że procedura jest prostsza i szybsza.

Wady postępowania nakazowego

• Ograniczenie zastosowania – Postępowanie nakazowe może być stosowane tylko w przypadkach, w których roszczenie jest jednoznaczne i dobrze udokumentowane. Nie można go zastosować w sprawach wymagających szczególnej analizy dowodów.
• Ryzyko sprzeciwu – Dłużnik ma prawo do wniesienia sprzeciwu, co powoduje wydłużenie postępowania i konieczność przeprowadzenia tradycyjnego postępowania sądowego.
   

Różnice między postępowaniem upominawczym a nakazowym

Procedura

Postępowanie upominawcze – Dłużnik ma prawo do wniesienia sprzeciwu, co powoduje, że sprawa przechodzi do pełnego postępowania sądowego.

Postępowanie nakazowe – Dłużnik również może wnieść sprzeciw, ale postępowanie jest bardziej formalne i wymaga mniej czasu. Stosowane jest, gdy roszczenie jest dobrze udokumentowane i nie budzi wątpliwości co do jego zasadności, bez względu na wysokość roszczenia.

Czas trwania postępowania

Postępowanie upominawcze – Może trwać dłużej, jeśli dłużnik wniesie sprzeciw.

Postępowanie nakazowe – Jest szybsze, ale tylko w przypadku, gdy dłużnik nie wniesie sprzeciwu.

Kiedy wybrać postępowanie upominawcze, a kiedy nakazowe?

Wybór między postępowaniem upominawczym a nakazowym zależy od kilku czynników, takich jak wartość roszczenia, stopień skomplikowania sprawy oraz gotowość dłużnika do obrony. Postępowanie nakazowe jest szybsze i prostsze, ale można je zastosować tylko w sprawach, w których roszczenie jest jednoznaczne i dobrze udokumentowane. Z kolei postępowanie upominawcze jest bardziej elastyczne i pozwala na dochodzenie roszczeń, które mogą być bardziej złożone.

Podsumowanie

Postępowanie upominawcze i nakazowe to skuteczne narzędzia dochodzenia roszczeń cywilnych, jednak różnią się one zarówno procedurą, jak i zastosowaniem. Postępowanie upominawcze jest bardziej elastyczne, ale wiąże się z możliwością sprzeciwu dłużnika i dłuższym czasem oczekiwania na wynik. Postępowanie nakazowe jest szybsze, ale stosuje się je tylko w sprawach, które są oczywiste i dobrze udokumentowane. Wybór odpowiedniego postępowania zależy od specyfiki sprawy, dlatego warto skonsultować się z prawnikami z naszej kancelarii przed podjęciem decyzji o wyborze trybu postępowania.